Georgia


Georgia to stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, największy na wschód od Missisipi.


Graniczy: od północy z Tennessee, od wschodu z Karoliną Południową i Oceanem Atlantyckim, od południa z Florydą, od zachodu z Alabamą. Północna część Georgii leży
w Górach Błękitnych (Appalachy). Na południe od nich rozpościera się płaskowyż Piedmont, który przechodzi w pofałdowaną Nizinę Nadbrzeżną.


Historia


Okres przedkolonialny
W 1540 r. na teren obecnego stanu przybyła pierwsza hiszpańska ekspedycja Hernanda de Soto, który opisał pradawne kultury tubylców o wspólnej obecnie nazwie
Mound Builders. Wyróżniały się one m.in. budową okazałych kopców, które miały charakter religijny, ceremonialny, oraz mieszkalny dla ówczesnych notabli.
Pozostałości tych budowli znajdują się w wielu miejscach Georgii. Jednym z obszarów na którym są zachowane i udostępnione do zwiedzania są kopce w parku stanowym
Kopce Kolomoki. Trwała kolonizacja terenów Georgii zaczęła się od około 1570 r., kiedy hiszpańscy kolonizatorzy zamieszkujący współczesną Florydę utworzyli misje na
terenie przybrzeżnych wysp oraz wodzostwa Guale i na terenach Indian Mocama żyjących wzdłuż atlantyckiego wybrzeża obecnej Georgii. W 1670 r. rozpoczął się konflikt
o tereny Georgii pomiędzy Hiszpanią i Anglią, władającą sąsiednią Karoliną(obecnie Karolina Południowa). System hiszpańskich misji, po długich walkach Hiszpanów
z Anglikami, sprzymierzonymi z Indianami, został całkowicie zniszczony w latach 1702–1704. Po 1704 r. hiszpańska kontrola ograniczała się do Pensacoli oraz St. Augustine
(obecnie Floryda), a sam półwysep Floryda aż do archipelagu Florida Keys został celem brytyjskich wypadów. Wybrzeże Georgii było okupowane przez sprzymierzonych z Brytyjczykami Indianami,
głównie plemię Yamasee aż do tzw. wojny Yamasee (Yamasee War) w latach 1715–1717. Wojna wyludniła wybrzeże, otwierając miejsce do brytyjskiej kolonizacji. W 1724 r. zasugerowano po raz pierwszy,
aby brytyjska kolonia została nazwana Prowincja Georgia.

Kolonia Georgia
W 1732 r. stowarzyszeniowa grupa członków parlamentu brytyjskiego uzyskała zlecenie królewskie na utworzenie Powiernictwa Prowincji Georgia (Trustees of the Province of Georgia). W tym samym roku
król Jerzy II przyznał prawo do zasiedlenia kolonii Jamesowi Oglenthrope, a kolonia przyjęła nazwę od imienia króla. Stowarzyszenie wybrało 113 kandydatów na pierwszych kolonistów, którzy po odbyciu
rejsu na pokładzie statku Anna 12 lutego 1733 wylądowali w okolicach obecnego Savannah.

Stan
2 stycznia 1788 – ratyfikacja Konstytucji (jako 4 stan); od tego czasu wzmożone osadnictwo. 1861–1865 – wojna secesyjna, stan opowiedział się po stronie Konfederacji. Został
poważnie zniszczony przez unijnego generała Shermana (w tym stołeczna Atlanta). 1886 – w Atlancie rozpoczęto produkcję i sprzedaż napoju nazwanego później coca-colą.

Propozycje podziału
W ramach koncepcji 51. stanu w Georgii powstały dwie większe propozycje podziału: Hrabstwo Dade w północno-zachodniej części stanu Georgia nie miało połączeń drogowych z resztą stanu aż do 1939.
Jedyne drogi do tego regionu prowadziły z Alabamy i Tennessee. Politycy chcieli secesji hrabstwa i utworzyli Niezależny
Stan Dade (Independent State of Dade). W 1939 r., kiedy do Georgii dołączono ziemie które później stały się Parkiem
Stanowym Kanionu Cloudland, hrabstwo wreszcie uzyskało komunikację z Georgią i oficjalnie się do niej włączyło, choć
do dzisiaj pozostaje w użyciu pojęcie „Stan Dade". W styczniu 2008 r. publicysta Bill Shipp napisał artykuł dotyczący
utworzenia dwóch stanów w Georgii. W dużej mierze było to spowodowane silną suszą w południowej Georgii i obawą naruszenia
praw jej mieszkańców przez polityków z części północnej stanu.


Geografia


Dwie trzecie obszaru stanu jest zalesione. Najwyższym szczytem jest Brasstown Bald o wysokości 1459 m n.p.m. Znaczne wzniesienia w północno zachodniej części stanu, w pobliżu granicy
z Karoliną Północną stanowią południowy kraniec Appalachów.



Granice
Wschodnią granicę stanu stanowi Ocean Atlantycki. Na północy od brzegu oceanu granica z Karoliną Południową biegnie w kierunku północno-zachodnim rzeką Savannah do
ujścia rzek Tugaloo i Seneca. Następnie, wzdłuż biegu Tugaloo, aż do jej największego dopływu, rzeki Chattooga. Następnie granica zakręca wokół hrabstwa Rabun, aż do 35°
szerokości geograficznej północnej. Równoleżnik ten wytycza granicę pomiędzy Karoliną Północną i Tennessee oraz Tennessee i Alabamą, aż do rzeki Missisipi. Granica zachodnia
z Alabamą zaczyna się w pobliżu miasta Chattanooga w Tennessee, w najdalej na zachód wysuniętym punkcie rzeki Chattahoochee. Stąd biegnie około 250 km w linii prostej do
miasta West Point. Stamtąd granica biegnie meandrami rzeki Chattahoochee na południe do jej połączenia z rzeką Flint. W miejscu połączenia dociera do granicy z Florydą
i kieruje się w linii prostej na wschód, docierając do rzeki St. Marys River, z której biegiem dociera do Oceanu Atlantyckiego.



Język


W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są: język angielski (87,35%) i język hiszpański (7,42%).



Prawo


W Georgii stosuje się karę śmierci. Od 1976 roku w stanie dokonano egzekucji 76 więźniów. Ostatnia egzekucja miała miejsce w styczniu 2020 r.



Gospodarka


Produkt krajowy brutto Georgii w 2015 roku osiągnął wartość 442,4 mld USD, co uplasowało stan na 11. miejscu w Stanach Zjednoczonych. Roczny wzrost PKB w 2016 roku
wyniósł 3% i był jednym z najwyższych w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%). W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku
wyniósł on 44 723 co uplasowało stan na 29. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD).

W Georgii ma siedzibę (kwaterę główną) wiele największych światowych firm i koncernów. W Atlancie ma siedzibę główną Delta Air Lines, największa pod względem posiadanych
samolotów linia lotnicza na świecie i druga pod względem przewiezionych pasażerów w 2016. Port lotniczy Atlanta – Hartsfield-Jackson jest główną siedzibą i hubem firmy
co jest jedną z przyczyn powodującą, że z liczbą ponad 100 mln pasażerów rocznie jest on najruchliwszym portem lotniczym na świecie. Ponadto w Georgii mają główną
siedzibę The Coca-Cola Company, Home Depot, United Parcel Service (UPS), Honeywell, SunTrust Banks i wiele innych firm.

Energia
Pole bawełny w hrabstwie Brooks. W stanie tym za ponad trzy czwarte produkowanej energii elektrycznej odpowiadają gaz ziemny i energia jądrowa. Zasoby odnawialne, w tym biomasa, energia wodna
i energia słoneczna, zapewniły około 12% produkcji energii elektrycznej w 2020 r., po raz pierwszy w historii przewyższając produkcję z węgla.

Rolnictwo
Przemysł rolny Georgii odgrywa znaczącą rolę w gospodarce państwa, dostarczając miliardy dolarów rocznie. Stan regularnie zajmuje pierwsze miejsce w krajowej produkcji drobiu
i jaj, a także jest czołowym producentem orzeszków ziemnych, pekan, bawełny, tytoniu, jagód i brzoskwiń. Inne dochodowe produkty to: kukurydza, wołowina, mleko, siano,
arbuzy, papryka i ogórki.